Het herkennen van signalen van dwingende controle is nodig om femicide te stoppen
In dit artikel:
Elke acht dagen sterft in Nederland een vrouw, vaak door (ex-)partners. Als voorgeschiedenis speelt bij veel van die zaken langdurige dwingende controle: een patroon van domineren, bedreigen, isoleren en psychische manipulatie dat volgens schattingen jaarlijks zo'n 200.000 mensen treft. Omdat signalen vaak onopgemerkt blijven — zowel door slachtoffers zelf als door hun omgeving — lanceert het ministerie van Justitie en Veiligheid vandaag de publiekscampagne 'Waar ben je?' om herkenning en tijdig ingrijpen te bevorderen.
Dwingende controle begint meestal subtiel: aanvankelijke romantische aandacht verandert geleidelijk in steeds striktere controle. Kenmerken zijn onder meer het weghouden bij familie en vrienden, chantage, gaslighting, plotseling afgezegde afspraken, het stoppen met make-up of het moeten blijven beantwoorden van de telefoon voor de (ex-)partner. Deze psychische druk kan samengaan met fysiek of seksueel geweld en uiteindelijk uitmonden in dodelijk geweld (femicide).
Staatssecretaris Rutte benadrukt dat femicide een van de meest voorspelbare vormen van moord is en dat herkenning van rode vlaggen levens kan redden. De campagne spoort omstanders aan hun gevoel te volgen en bij twijfel contact op te nemen met Veilig Thuis (0800-2000, ook anoniem; er is ook een chatfunctie). Bij acuut gevaar moet altijd 112 worden gebeld.
Het verhaal van Gea Godwaldt, die in 2020 door haar man werd gedood toen ze wilde scheiden, illustreert het gevaar van onopgemerkte signalen. Haar zus zegt hierover: "Als iemand de signalen had herkend, had mijn zus misschien nog geleefd." Dat persoonlijke getuigenis onderstreept waarom vroegtijdige herkenning en hulpverlening cruciaal zijn.
Naast de campagne neemt de overheid meerdere aanvullende maatregelen: training van politie en andere professionals, betere dossiervorming zodat patronen van psychisch geweld in strafzaken zichtbaar worden, en een wetsvoorstel om psychisch geweld met focus op dwingende controle strafbaar te maken. Ook worden extra gespecialiseerde officieren van justitie aangesteld, krijgt de politie intensievere training, en wordt de inzet van het tijdelijk huisverbod en een zogenoemd slachtofferdevice onderzocht om de veiligheid van slachtoffers te vergroten.
De campagne is onderdeel van het plan 'Stop femicide!' en wordt uitgevoerd in samenwerking met onder meer VWS, OCW, Veilig Thuis, politie, Openbaar Ministerie, reclassering, gemeenten, GGD'en en maatschappelijke organisaties. Herkennen en handelen kan volgens de overheid voorkomen dat dwingende controle escaleert — en zo levensreddend zijn.